Vjenë, 15 qershor – Zhvendosja djathtas në politikën kombëtare vitet e fundit dhe në zgjedhjet e Parlamentit Europian vitin e kaluar është përkthyer në një kthesë të mprehtë konservatore me nisma të shumta për të kufizuar të drejtat dhe për të përshpejtuar largimet e azilkërkuesve.
Në fund të fundit, do t’u takojë gjykatave të vendosin nëse këto politika më kufizuese janë në përputhje me ligjin evropian dhe ndërkombëtar. Por ja një pyetje interesante: a mund të ketë sukses BE-ja, ose të paktën shtetet e saj anëtare, aty ku Britania dështoi të krijojë një politikë në stilin e Ruandës për përpunimin jashtë vendit të kërkesave për azil?
Fluksi i 2.5 milionë azilkërkuesve në BE në vitet 2015-16 ndryshoi thellësisht politikën evropiane duke nxitur lëvizjet populiste dhe duke i tërhequr partitë e qendrës së djathtë nga e djathta. Një valë e mëtejshme azilkërkuesish në fillim të viteve 2020 ka thelluar vendosmërinë e qeverive për të shtrënguar masat. Dhe nuk janë vetëm qeveritë konservatore. Kancelari i qendrës së djathtë i Gjermanisë, Friedrich Merz, këtë javë e vlerësoi shumë kryeministren socialdemokrate të Danimarkës, Mette Frederiksen, për qasjen e saj “vërtet shembullore”, disa do ta quanin të ashpër , ndaj azilit.
Austria është vendi i fundit që ndërmerr hapa të njëanshëm. 112,000 aplikimet që mori në vitin 2022, numri i dytë më i lartë për frymë në BE pas Qipros, ndihmuan në nxitjen e së djathtës ekstreme drejt fitores në zgjedhjet federale të vitit të kaluar. Tani qeveria kryesore e koalicionit po merr masa të rrepta. Ajo po pezullon të drejtën e ribashkimit familjar për arsye emergjente të sigurisë kombëtare dhe thotë se vitin e ardhshëm do të prezantojë një sistem kuotash për anëtarët e ngushtë të familjes që duan t’u bashkohen refugjatëve në vend.
Kancelari i Austrisë, Christian Stocker, i tha gazetës FT muajin e kaluar se ligji i BE-së për azilin nuk ishte më i përshtatshëm për qëllimin e tij, megjithëse u rishikua vetëm vitin e kaluar me rregullat e reja që ende nuk kanë hyrë në fuqi. Ashtu si udhëheqës të tjerë evropianë, ai sugjeroi që e drejta absolute për mbrojtje në vendet e BE-së dhe të drejtat e tjera që shoqërojnë atë nuk ishin më të përshtatshme në një epokë lëvizjesh masive të popullsisë.
Brukseli në ndihmë
Në fakt, Komisioni Evropian gjatë gjashtë muajve të fundit ka ndërmarrë disa masa për të kufizuar të drejtat e azilit, me ish-kolegun e Stocker, austriakun Magnus Brunner, i cili kryesoi përpjekjet si komisioner i migracionit.
Ai i dha dritën jeshile Polonisë për të shtyrë mbrapsht azilkërkuesit që hyjnë nga Bjellorusia, duke thënë se flukset e migracionit po “përdoren si armë” nga Minsku dhe Moska për të destabilizuar vendet e BE-së. Ai thotë se qeveritë duhet të kenë më shumë fleksibilitet për të pezulluar të drejtat e azilit në raste të tilla.
Në mars, komisioni propozoi rregulla të reja mbarë-BE për të përshpejtuar kthimin e aplikantëve të refuzuar, me baza më të gjera për ndalimin e tyre dhe krijimin e mundshëm të “qendrave të kthimit” në vendet e treta. Në prill, komisioni përcaktoi Bangladeshin, Kolumbinë, Egjiptin, Indinë, Kosovën, Marokun dhe Tunizinë si “vende të sigurta origjine”, duke e bërë më të lehtë kthimin e azilkërkuesve të refuzuar nga atje, një ide e mbështetur nga kryeministrja e Italisë, Giorgia Meloni.
Dhe, më e rëndësishmja nga të gjitha, muajin e kaluar ajo propozoi ndryshime të rëndësishme në rregullat rreth të ashtuquajturave “vende të sigurta”. Kjo do ta bëjë më të lehtë për qeveritë e BE-së që të kthejnë azilkërkuesit në vendet nëpër të cilat kishin udhëtuar. Gjithashtu do t’u lejojë atyre t’i dërgojnë ata me “marrëveshje” në vende të treta ku kërkesat e tyre mund të vlerësohen, ngjashëm me skemën e dështuar të Ruandës të Britanisë. Ata ende do të duhet të tregojnë se vendi ishte i sigurt dhe se kërkesat individuale do të trajtohen siç duhet.
Koncepti i ri i komisionit për “vendin e tretë të sigurt” nuk duhet të jetë surprizë. Në fund të fundit, Ursula von der Leyen e përqafoi idenë vitin e kaluar gjatë fushatës së saj për një mandat të dytë si presidente e komisionit. Por është denoncuar nga grupet e të drejtave të njeriut si një përpjekje evropiane për ta shkarkuar problemin e migracionit mbi vende të tjera, shpesh më të varfra, të cilat mund të mbajnë tashmë një barrë më të rëndë për refugjatët. Shihni këtë vlerësim nga Këshilli Evropian për Refugjatët dhe të Dëbuarit dhe këtë nga Amnesty.
Ai ende duhet të miratohet nga Parlamenti Europian dhe Këshilli i Ministrave, por ka shumica konservatore në të dyja. Nëse miratohet, do t’u jepte mbulim qeverive të BE-së për të kërkuar marrëveshje me jashtëkontraktimin. Danimarka, për shembull, e la në pritje skemën e saj të Ruandës derisa të arrihej një marrëveshje me BE-në. Por plani me siguri do të kundërshtohet në gjykata.
Ka pasur shumë diskutime dhe propozime të ashpra nga qeveritë evropiane. Por shumë nga këto përpjekje kanë dështuar për shkak të pengesave ligjore ose dallimeve politike. Qeveria franceze miratoi një ligj drakonian për imigracionin në fund të vitit 2023 me mbështetjen e ekstremit të djathtë, vetëm që ai të rrëzohej nga Këshilli Kushtetues. Plani i Melonit për t’ia dhënë me qira një pjesë të përpunimit të azilit Shqipërisë është bllokuar vazhdimisht nga gjykatat italiane. Udhëheqësi i ekstremit të djathtë, Geert Wilders, rrëzoi qeverinë holandeze javën e kaluar për shkak të dështimit të saj të dyshuar për të goditur kërkesat për azil.
Premtimi i Merz për të kthyer mbrapsht azilkërkuesit pa dokumente në kufijtë e Gjermanisë është përmbysur pjesërisht nga një gjykatë në Berlin. Ashtu si homologët e tij austriakë dhe polakë, ministri i brendshëm i Gjermanisë, Alexander Dobrindt, thotë se kufizimet e azilit mund të justifikohen për arsye emergjente të sigurisë kombëtare. Ajo që në të vërtetë përbën një emergjencë ka të ngjarë të jetë një fushëbetejë kyçe ligjore në muajt në vijim.
Qeveritë po e shprehin hapur zhgënjimin e tyre për atë që i konsiderojnë si kufizime ligjore antidemokratike mbi politikën e imigracionit. Në një letër të përbashkët muajin e kaluar, Meloni, Frederiksen, Stocker dhe gjashtë udhëheqës të tjerë të BE-së kritikuan Gjykatën Evropiane të të Drejtave të Njeriut për vendimet që kishin “zgjeruar shumë fushëveprimin e konventës në krahasim me qëllimet fillestare”. Në përgjigje të sulmit të tyre, Alain Berset, sekretari i përgjithshëm i Këshillit të Evropës, i cili mbikëqyr gjykatën, mbrojti paanshmërinë e gjyqtarëve të saj.