Shkup, 6 gusht – Analiza e kryer nga Instituti për Studime të Komunikimit për rastet e gjuhës së urrejtjes në vend për vitin 2023 konfirmon kompleksitetin e kësaj teme, përdorimin e shpeshtë të urrejtjes për qëllime politike, si dhe abuzimet e shumta të lirisë së fjalës në rrjetet sociale.
Forcimi i qëndrueshmërisë apo rezistencës ndaj rasteve të gjuhës së urrejtjes kërkon një qasje gjithëpërfshirëse dhe bashkëpunuese që përfshin shumë institucione, sektorë, si dhe shoqërinë civile si një nga palët kryesore të interesit. Lufta kundër këtyre dukurive të dëmshme duhet së pari të fokusohet në identifikimin, sanksionimin dhe shtypjen e gjuhës së urrejtjes për të parandaluar zhvillimin e të ashtuquajturës kulturë urrejtjeje dhe intolerance.
Kjo qasje gjithashtu duhet të parandalojë përdorimin e gjerë të narrativave diskriminuese për qëllime politike. Modeli dominues në përdorimin publik të gjuhës së urrejtjes përdor mediat dhe rrjetet sociale si instrumente për shpërndarjen e shpejtë të këtyre përmbajtjeve për të shkaktuar konfrontim politik, ideologjik apo ndëretnik duke dëmtuar tolerancën dhe kohezionin social, si dhe institucionet që njihen si shtylla të një shoqërie.
Llojet kryesore të gjuhës së urrejtjes në Maqedoni
Sipas hulumtimit të Institutit për Studime të Komunikimit të kryer në kuadër të Rrjetit për Diversitet 2.0, në Maqedoni në vitin 2023 janë identifikuar gjithsej 34 raste me ndikim të përmbajtjeve me elemente urrejtjeje dhe diskriminim. Sipas shtrirjes së regjistruar në opinion dhe publik dhe angazhimit të audiencës, ato patën një ndikim të rëndësishëm, duke shkaktuar komente, debate dhe reagime të shumta. Numri më i madh i rasteve të regjistruara janë përmbajtje urrejtjeje në rastet e seksizmit, duke përfshirë ngacmimin seksual dhe mizogjininë (32%), urrejtjen në baza etnike (30%) dhe sulmet mbi baza politike ose ideologjike (14.5%).
Një rishikim i grupeve të synuara zbuloi se 26.4% e rasteve ishin kundër grupeve të ndryshme etnike (etnike shqiptare ose rome), 20.5% ishin kundër komunitetit LGBT, 17.6% kishin si objektiv kundërshtarët politikë dhe 9% ishin me bazë gjinore.
Sa i përket burimit të sulmeve, më të përfaqësuar ishin personat fizikë (individët) me 58%, më pas me 8.7% ishin politikanët apo përfaqësuesit e partive politike, 5.8% ishin gazetarët apo punonjësit e medias dhe influencuesit me 17.6%. Shifrat e fundit përfaqësojnë një dyfishim të burimeve të përmbajtjes së urrejtjes në krahasim me raportin e publikuar vitin e kaluar.
Kanalet e zakonshme për përhapjen e përmbajtjeve të regjistruara me urrejtje ose diskriminuese ishin mediat sociale, portalet online dhe komentet e lexuesve. Në shumë raste, përdorues të identifikuar të mediave sociale qëndrojnë pas këtyre sulmeve, por ka pasur edhe raste të përdoruesve anonimë që postojnë gjuhë urrejtjeje.
Numri i këtyre rasteve rritet gjatë periudhave të ngjarjeve të rëndësishme shoqërore dhe politike në vend, si zgjedhje, incidente, deklarata nga politikanë apo influencues online, protesta masive dhe ngjarje të tjera të rëndësishme. Si përfundim, përmbajtjet urrejtëse dhe diskriminuese publikoheshin dhe shpërndaheshin në internet, kryesisht përmes mediave sociale, gjithsej 81.2%, ndjekur nga faqet e lajmeve, 14.5%, dhe 4.3% nga televizionet.
Rrjetet sociale më të zakonshme për rastet e regjistruara në këtë hulumtim ishin Facebook dhe X (ish Twitter), me disa raste të përdorimit edhe në YouTube. Për shembull, postimi i i gjuhës së urrejtjes në baza etnike i Milenko Nedelkovskit në X në rrjetet sociale ka 7.4 mijë shikime, me komente, pëlqime dhe shpërndarje të shumta që kanë rritur përhapjen e mesazhit.
Një tjetër postim me urrejtje në baza ndëretnike arriti mbi 14,000 shikime në platformën sociale X. Për Maqedoninë dhe audiencën e saj, një shtrirje prej disa mijëra përdoruesish, qoftë në Facebook, X apo YouTube, konsiderohet një përmbajtje shumë me ndikim, e cila zakonisht tërheq vëmendjen e mediave të ndryshme online dhe elektronike të cilat më pas ripublikohen ose raportohen si ngjarje të rëndësishme për publikun.
Shumica e narrativave të analizuara të urrejtjes kanë një strukturë të thjeshtë dhe përfshijnë krijimin e çifteve binare (NE kundër ATYRE) zakonisht të bazuara në kundërshtime ideologjike, politike, etnike, fetare, racore ose ndonjë bazë tjetër ku theksohen dallimet midis grupeve. Të gjitha kundërshtimet/dallimet e konceptuara funksionojnë mbi parimin e vënies në dukje të “Tjetrit” (bazuar në etni, komb, racë, fe, grup ideologjik, orientim seksual, etj.) dhe që përdoret për të formuar identitetin e grupit që krijon gjuhën e urrejtjes përmes konstatimit negativ me të.
Për shembull, narrativa e identifikuar e “tradhtarëve që bashkëpunojnë me shërbimet e huaja” përdoret për të krijuar një identitet grupor të “patriotëve që mbrojnë popullin e tyre”, ose narrativat diskriminuese të “konservatorëve primitivë” përdoren për të formuar identitetin grupor të “liberalëve progresiv”. Përplasja apo ballafaqimi me “Tjetrin” e përcaktuar shërben për të forcuar identitetin e grupit dhe besnikërinë ndaj kolektivit.
A mund të luftohet dhe zhduket gjuha e urrejtjes?
Gjuha e urrejtjes dhe intoleranca përdoren si mjete kyçe për mobilizimin politik dhe formimin e identiteteve grupore që pretendojnë pozita të caktuara pushteti dhe ndikimi në shoqëri. Përveç gjuhës së urrejtjes, diskriminimi, thirrjet për dhunë dhe kërcënimet përdoren shpesh kundër atyre që janë konkurrentë ose kundërshtarë të këtyre grupeve, ose janë grupe me një grup tjetër ose identitet kulturor. Mosndëshkimi i vazhdueshëm i këtyre shkeljeve çon në përhapjen e tyre dhe një lloj “normalizimi” në luftën politike kundër individëve dhe grupeve me bindje dhe opinione të ndryshme.
Zbatimi joefikas i ligjit dhe shkeljet e shumta në media kontribuojnë në përhapjen e intolerancës dhe polarizimit, duke kërcënuar stabilitetin dhe kohezionin social.
Narrativat e urrejtjes shpesh përqafohen si një “mjet legjitim” në rivalitetet politike. Analiza tregon se në praktikë mediat nuk e respektojnë mjaftueshëm interesin publik dhe lehtësisht i nënshtrohen interesave dhe agjendave të grupeve të ndryshme politike, ekonomike dhe të tjera për të përfituar prej tyre përfitime dhe ndikime të ndryshme në shoqëri.
Zgjidhja efektive e çështjeve komplekse sociale si gjuha e urrejtjes kërkon përpjekje të vazhdueshme për të rritur ndërgjegjësimin dhe informimin e qytetarëve për këto dukuri. Adresimi i gjuhës së urrejtjes kërkon një qasje të shumëanshme që përfshin masa ligjore, edukim, profesionalizim mediatik dhe vullnet politik ndërmjet partive.
Aktorët kryesorë jo vetëm që duhet të mbështesin zyrtarisht iniciativat kundër gjuhës së urrejtjes, por edhe të marrin pjesë në aktivitete që synojnë parandalimin e krijimit dhe përhapjes së gjuhës së urrejtjes. Arsimi dhe edukimi kanë një rol kyç në ndërprerjen apo ndalimin e tolerimit të gjuhës së urrejtjes në komunikimin publik në Maqedoni. Përmirësimi i instrumenteve ligjore për të luftuar gjuhën e urrejtjes është gjithashtu jetik dhe një proces që duhet të përmirësohet vazhdimisht.
Zbatimi i suksesshëm i masave ligjore kundër gjuhës së urrejtjes dhe intolerancës varet nga bashkëpunimi i institucioneve kryesore dhe palëve të interesuara, duke përfshirë autoritetet gjyqësore, komunitetin e medias, organizatat e shoqërisë civile, partitë politike, operatorët e telekomunikacionit dhe sektorin e arsimit.
Bashkëpunimi i tyre mund të lehtësojë shumë zbatimin e akteve ligjore, e cila do të përmirësonte ndjeshëm efektivitetin në trajtimin e rasteve të urrejtjes dhe diskriminimit. // Burimi: prizma.mk