Një nëndetëse sulmuese me energji bërthamore e Marinës Amerikane, USS Newport News, ka hyrë dje në portin e Reykjavikut, duke shënuar një moment historik për Islandën. Ky është rasti i parë që një nëndetëse e tillë ankoron në territorin islandez, në një kohë kur tensionet gjeopolitike në Arktik janë në rritje dhe aktiviteti ushtarak rus po zgjerohet ndjeshëm në rajon.
Admirali Stuart B. Munsch, komandant i Forcave Detare të SHBA-së për Evropën dhe Afrikën, deklaroi se ky zhvillim dëshmon përkushtimin e Shteteve të Bashkuara për sigurinë kolektive në veri të Atlantikut. “Forcat tona nëndetare janë ndër më të avancuarat në botë dhe luajnë një rol kyç në mbrojtjen e interesave të aleatëve tanë në një botë gjithnjë e më të pasigurt,” tha Munsch.
Islandës i është lejuar hyrja e nëndetëseve me energji bërthamore në ujërat e saj vetëm që prej vitit 2023. Deri tani, SHBA ka kryer gjashtë vizita të ngjashme në ujërat territoriale të Islandës, por kjo është hera e parë që një nëndetëse bërthamore ndalet në portin e Reykjavikut.
Zyrtarët islandezë dhe amerikanë theksojnë rëndësinë strategjike të ishullit në korridorin GIUK – hapësira ujore mes Grenlandës, Islandës dhe Mbretërisë së Bashkuar – një rrugë detare e njohur për lëvizjen e nëndetëseve ruse që dalin nga baza e Murmanskut drejt Oqeanit Atlantik.
Përfaqësuesja e ambasadës amerikane në Reykjavik, Erin Sawyer, deklaroi se “bashkëpunimi i ngushtë me Islandën është dëshmi e vendosmërisë sonë për të ruajtur sigurinë dhe lirinë e lundrimit në Arktik”.
USS Newport News është e pajisur me 12 lëshues vertikalë për raketat Tomahawk dhe është e aftë për mbikëqyrje të thellë nënujore, operacione kundër nëndetësore dhe mbrojtje detare. Edhe pse nuk është e armatosur me armë bërthamore, ajo përfaqëson një prani të fuqishme ushtarake në rajon.
Zyrtarët islandezë kanë shprehur gjithashtu shqetësimin e tyre për sigurinë e kabllove të komunikimit dhe të energjisë që kalojnë nën ujërat e tyre. Pas disa sulmeve të dyshuara sabotazhi në Detin Baltik vitin e kaluar, Islanda dhe NATO kanë intensifikuar përpjekjet për të mbrojtur infrastrukturën nënujore.
Sipas Ministrisë së Jashtme të Islandës, ky lloj bashkëpunimi ndihmon në “mbikëqyrjen e qëndrueshme të ujërave rreth aleatëve dhe rritjen e sigurisë së rrjeteve të ndjeshme detare”.
Pozicioni gjeografik i Islandës e bën atë një pikë kyçe për operacionet e NATO-s dhe SHBA-së në veri të Atlantikut. Nga vitet 1950, gjatë Luftës së Ftohtë, në bazën ajrore të Keflavikut janë vendosur avionë luftarakë dhe kundër-nëndetësore amerikane. Kjo prani ushtarake rifilloi pas një pauze të shkurtër pas përfundimit të Luftës së Ftohtë.
Ministria e Jashtme e Islandës theksoi se ardhjet e nëndetëseve amerikane do të vazhdojnë sipas nevojës dhe në përputhje me praktikat e vendeve të tjera aleate. Të gjitha vizitat koordinohen në detaje me autoritetet islandeze.
Gjenerali Christopher Cavoli, ish-komandant i NATO-s në Evropë, ka theksuar më herët këtë vit në Kongresin Amerikan se qasja në korridorin GIUK është “absolutisht thelbësore” për sigurinë kombëtare të SHBA-së.
Për SHBA-në, Islanda po rikthehet si një bazë logjistike e rëndësishme për operacionet e saj në Arktik. Portet islandeze janë më afër rajonit polar sesa çdo port tjetër i disponueshëm për nëndetëset amerikane, përveç bazave në Skoci dhe Norvegji.
Ky zhvillim tregon një rikthim të rolit strategjik që Islanda kishte gjatë Luftës së Ftohtë. Në vitin 2019, për herë të parë, bombarduesit amerikanë B-2 Spirit përdorën Islandën si bazë të përparuar, duke sinjalizuar një riorientim të strategjisë amerikane në Arktik.
Ndërsa konkurrenca mes fuqive të mëdha rritet në zonat polare, Islanda duket se do të vazhdojë të luajë një rol të rëndësishëm në arkitekturën e sigurisë transatlantike.