Nga: Myles Burke / BBC
Përkthimi: Telegrafi.com
Në maj të vitit 1964, Michael Charltoni i emisionit Panorama të BBC-së, nëpër ujërat e trazuar të Gjirit të San Franciskos kreu “udhëtimin më të frikshëm në botën kriminale” për të parë ishullin famëkeq të burgut të Alkatrazit. I mbiquajtur “Shkëmbi”, burgu federal mbante disa nga kriminelët më të rrezikshëm në ShBA. Konsiderohej si kështjellë e pathyeshme. Por, në orët e hershme të 12 qershorit 1962, tre burra arritën atë që mendohej si e pamundur: u arratisën.
Katër vjet përpara se Panorama të udhëtonte atje, Frank Lee Morris kishte mbërritur në ishull. I mbetur jetim në moshën 11-vjeçare dhe i dënuar për krimin e tij të parë në moshën 13-vjeçare, Morrisi e kishte kaluar pjesën më të madhe të jetës brenda dhe jashtë institucioneve të ndryshme korrektuese. I vlerësuar si shumë inteligjent, ishte kriminel i rryer, me një mori të akuzave që shkonin nga posedimi i drogës e deri te grabitja e armatosur dhe, ndoshta më e rëndësishmja – arratisjet nga burgu. U dërgua në Shkëmb në janar 1960, pas arratisjes së tij nga burgu shtetëror i Luizianës. Sapo mbërriti në Alkatraz, nisi të mendojë se si do të largohej. Qelia e tij ishte ngjitur me qelitë e vëllezërve John dhe Clarence Anglin dhe Allen Westit – të cilët ishin dënuar për grabitje bankash dhe të cilët ishin në burg në Alkatraz që nga viti 1957. Të gjithë burrat e njihnin njëri-tjetrin nga periudhat e mëparshme të përbashkëta në burgje dhe, meqë i kishin qelitë pranë njëri-tjetrit, kishin mundësi të flisnin gjatë natës.
Me Morrisin që merr drejtimin, të katër të burgosurit nisën të sajojnë planin e përpunuar dhe të guximshëm për t’u arratisur. Gjatë një periudhe prej disa muajsh, burrat e copëtuan betonin e dëmtuar nga kripa rreth kanalit të ajrit nën lavamanët e tyre. Duke përdorur lugët metalike të nxjerra nga salla e ngrënies, një shpuese e punuar nga një motor i fshesës me korrent dhe tehet e hedhura të sharrës, ata gërmuan në një korridor të pambrojtur. Për të maskuar zhurmën e shpimit, Morris i binte fizarmonikës së tij gjatë orëve të caktuara ditore kur duhej të bënte muzikë për të burgosurit. Pasi e krijuan një vrimë mjaft të madhe për t’u zvarritur deri në korridor, u ngjitën në nivelin e sipërm bosh të bllokut të qelisë dhe krijuan një punëtori sekrete. Për të fshehur vrimat e mureve të qelisë, bënë grila të rreme me letra [teknika papier-mâché] nga revistat e bibliotekave të burgut. Kur ishin në punëtori, nisën ndërtimin e një gomone të improvizuar 183 me 427 centimetra dhe jelekët e shpëtimit të punuar nga më shumë se 50 mushama të vjedhura. Për të ngjitur gomën, atë e shkrinin duke përdorur gypat e avullit të nxehtë të burgut. Më pas harmonikën e kthyen në mjet për të fryrë gomonen, ndërsa lopatat i punuan nga kompensata.
Por, teksa punonin, duhej ta fshihnin mungesën nga rojet që bënin kontrolle periodike gjatë natës. Kështu, i skalitën versionet e kokave të tyre të punuara nga letra, sapuni, pasta e dhëmbëve dhe letra higjienike. Për t’i bërë që të duken më realiste, përdorën flokë të vërtetë nga dyshemeja e berberit të burgut dhe i lyen me tone lëkure duke përdorur materiale të vjedhura arti. Këto do t’i vendosnin në shtretër, me grumbuj rrobash dhe peshqirësh nën batanije në formën e trupit të tyre, që të dukeshin sikur ishin në gjumë. Teksa punonin për pajisjet e tyre të improvizuara të arratisjes, gjithashtu e kërkonin një rrugëdalje. Duke përdorur tubacionet hidraulike si shkallë, u ngjitën 9.1 metra dhe hoqën ventilatorin në maje të një kanali. E krijuan një shul të rremë nga sapuni për ta mbajtur në vend.
Burgu përjetoi izolim të menjëhershëm me kontroll intensiv të të gjitha ndërtesave, përfshirë akomodimin e oficerëve të burgut. Ndërkohë, babai i Jolenes nisi gjuetinë masive me qindra vetë nga personeli i zbatimit të ligjit, të cilët për ditë të tëra kërkonin gjerësisht në zonën përreth. Më 14 qershor, roja bregdetare gjeti një nga lopatat e të burgosurve. Po atë ditë, punëtorët gjetën një pako me sendet personale të Anglinëve, të mbyllura në gomë. Shtatë ditë më vonë, disa mbetje të gomones u lanë pranë urës së Portës së Artë [Golden Gate] dhe të nesërmen u zbulua një nga jelekët e shpëtimit të punuar me dorë. Por, tre të arratisurit nuk u panë më kurrë.
Burgu i Alkatrazit u mbyll në vitin 1963, një vit pas arratisjes së burrave. Kjo pjesërisht ndodhi për shkak të strukturës së përkeqësuar dhe shpenzimeve për drejtimin e tij, por regjimi i ashpër i burgut ishte prej kohësh gjithashtu objekt i polemikave. Qysh në vitin 1939, Prokurori i Përgjithshëm i ShBA-së, Frank Murphy, u përpoq ta mbyllte duke thënë: “I gjithë institucioni është i favorshëm për psikologjinë që krijon qëndrim të keq dhe vicioz mes të burgosurve”.
Sa i përket tre të arratisurve, pavarësisht se nuk u gjetën trupat në gji, në vitin 1979 u shpallën ligjërisht të vdekur. FBI-ja e mbylli çështjen dhe ia dorëzoi përgjegjësinë Shërbimit të Mareshalëve të ShBA-së.
Por, spekulimet për fatin e tyre nuk janë zbehur kurrë. Në të njëjtin vit kur u shpallën të vdekur, u publikua filmi Arratisja nga Alkatrazi me Clint Eastwoodin që portretizonte Frank Morrisin. Dhe, që nga momenti i arratisjes së tyre në vitin 1962, pati raportime për hasjen e supozuar të burrave dhe për mesazhet e tyre.
Çështja është ende e hapur për Shërbimin e Mareshalëve të ShBA-së. Në vitin 2022 publikoi fotografi të përditësuara të asaj se si mund të dukeshin tani tre të burgosurit e zhdukur të Alkatrazit, ndërsa bëri thirrje për çdo informacion rreth tyre, me shpresën se më në fund mund ta zgjidhnin misterin.