Shkup, 1 tetor – Vaksinimi kundër HPV-së, testi PAP i rregullt dhe skriningu mund të parandalojnë kancerin e qafës së mitrës ose të ndihmojnë në zbulimin e hershëm të sëmundjes. Nga viti 2017 deri në vitin 2023, 2630 gra u diagnostikuan me këtë lloj kanceri në Maqedoni, dhe sipas të dhënave nga Sistemi Digjital Kombëtar “Termini im”, 39 për qind e tyre ishin nën 50 vjeç. Në vendin tonë, një grua vdes nga kanceri i qafës së mitrës çdo javë, dhe tre gra diagnostikohen me sëmundjen. Kanceri i qafës së mitrës është kanceri i dytë më vdekjeprurës tek gratë në moshë riprodhuese në Evropën Lindore dhe Azinë Qendrore.
Këto janë disa nga të dhënat e theksuara në Forumin e 5-të Vjetor të Aleancës Rajonale për Parandalimin e Kancerit të Qafës së Mitrës në Evropën Lindore dhe Azinë Qendrore, i cili po mbahet në Shkup, i organizuar nga Fondi i Popullsisë i Kombeve të Bashkuara (UNFPA) në bashkëpunim me Ministrinë e Shëndetësisë.
Më shumë se 90 për qind e rasteve të kancerit të qafës së mitrës janë të parandalueshme përmes një kontrolli të organizuar mirë të qafës së mitrës, trajtimit të gjendjeve parakanceroze dhe programeve të vaksinimit kundër HPV-së, virusit që shkakton shumicën e llojeve të kancerit të qafës së mitrës. Megjithatë, 32,000 gra ende diagnostikohen me kancer të qafës së mitrës në rajon çdo vit, dhe 16,000 vdesin. Sipas të dhënave të UNFPA-së, në Maqedoninë e Veriut, 50 deri në 60 gra vdesin nga kanceri i qafës së mitrës çdo vit, dhe rreth 170 diagnostikohen. Kanceri i qafës së mitrës mbart një kosto të lartë emocionale, sociale dhe financiare për gratë, familjet e tyre dhe sistemet shëndetësore kombëtare.
Kryetarja e Komisionit Kombëtar për Zbulimin e Hershëm dhe Parandalimin e Kancerit të Qafës së Mitrës dhe Drejtoresha e Klinikës Universitare të Gjinekologjisë, Irena Aleksioska Papestiev, tha në një deklaratë për MIA-n se në përputhje me rekomandimet evropiane për përmirësimin e kontrollit, është kryer një studim pilot mbi kontrollin e bazuar në HPV dhe rezultatet e para, të cilat u prezantuan në forumin e Aleancës, dhe që tregojnë se forcimi dhe përmirësimi i kontrollit të bazuar në HPV për kancerin e qafës së mitrës është i justifikuar, por se kjo kërkon mbështetje nga Ministria dhe Qeveria.
“Ajo që mund të them me krenari është se që nga viti i kaluar, në maj të vitit 2024, kemi zbatuar vaksinën nëntëvalente, e cila është parandalim parësor. Është më mirë të parandalosh diçka sesa ta trajtosh dhe ajo tashmë është miratuar si për djemtë ashtu edhe për vajzat dhe kemi zgjeruar periudhën e marrjes nga 12 në 19 vjet. Është përfshirë në programin kombëtar dhe këtu mund të them se ne në rajon kemi mbulim mjaft të mirë, domethënë, tashmë kemi arritur rreth 60 për qind”, tha Dr. Aleksioska Papestiev.
Duke folur për shkallën e pacientëve me kancer të qafës së mitrës, ajo tha se sipas të dhënave të fundit nga studimi “Uterine”, i publikuar nga Instituti i Epidemiologjisë për periudhën nga viti 2017 deri në vitin 2023, 2,630 pacientë u diagnostikuan me këtë lloj kanceri.
“Kulmi më i lartë ishte në vitin 2018 me 440, dhe në vitin 2023 kishte rreth 320 pacientë të konfirmuar me kancer të qafës së mitrës. Megjithatë, ajo që është shqetësuese është se kohët e fundit, ashtu si në vetë studimin, i cili është një përpunim i të dhënave nga Sistemi Kombëtar Digjital “Termini im”, ai zbulohet tek pacientet më të reja, domethënë 39 për qind e pacienteve janë nën 50 vjeç. Kjo do të thotë se është pikërisht midis popullatës aktive riprodhuese që zbulohet më shumë”, thekson mjekja.
Gjëja e dytë që është shqetësuese, thekson ajo, është se tek një numër i madh grash, kanceri diagnostikohet në një fazë të avancuar, kur mundësitë e trajtimit janë tashmë të kufizuara dhe prognoza është më e keqe.
“Prandaj, qëllimi i Komisionit për Zbulimin e Hershëm dhe Parandalimin e Kancerit të Qafës së Mitrës është të forcojë metodën e skriningut, e cila aktualisht bazohet në një Pap test. Pra, çdo grua nga 24 deri në 60 vjeç ka të drejtë për një Pap test falas një herë në tre vjet. Megjithatë, interesi është ende nën 30 për qind të atyre grave që duhet të skrinohen. Vitin e kaluar, arritëm mbulimin e popullatës së skrinuar prej rreth 64,000 pacientesh, që do të thotë se është nën 30 për qind të popullatës që duhet të skrinohet”, thotë Dr. Aleksioska Papestiev.
Për të informuar më mirë gratë dhe popullatën, organizohen një numër më i madh fushatash dhe rëndësia e forcimit të metodave të skriningut, rritja e përqindjes së grave të vaksinuara dhe, ajo që është shumë e rëndësishme, futja e një regjistri qendror ku do të monitorohen të gjithë këta pacientë.
“Mendoj se me të gjitha këto metoda do t’i afrohemi strategjisë së OBSH-së për eliminimin e kancerit të qafës së mitrës – një objektiv që 90 për qind e pacientëve të vaksinohen, 70 për qind të skrinohen dhe kështu 90 për qind të trajtohen në kohën e duhur”, thekson ajo.
Aleanca Rajonale për Parandalimin e Kancerit të Qafës së Mitrës në Evropën Lindore dhe Azinë Qendrore po organizon forumin e saj të 5-të vjetor në Shkup. Eventi tre-ditor, i organizuar nga UNFPA në bashkëpunim me Ministrinë e Shëndetësisë së Maqedonisë së Veriut, bashkon më shumë se 100 përfaqësues nga i gjithë rajoni, duke përfshirë përfaqësues nga qeveritë, institucionet e shëndetit publik, akademia, shoqëria civile dhe sektori privat. Forumi synon të ndërtojë mbi pesë vjet progres dhe të përshpejtojë përpjekjet kolektive për të eliminuar kancerin e qafës së mitrës.
Drejtoresha e UNFPA-së për Evropën Lindore dhe Azinë Qendrore, Florens Bauer, e cila ndodhet aktualisht në Shkup, tha në hapjen e konferencës se qëllimi është eliminimi i kancerit të qafës së mitrës si një kërcënim për shëndetin publik në rajonin tonë.
“Në një kohë kur ndërhyrjet e provuara mjekësore po vihen gjithnjë e më shumë në pikëpyetje, është më e rëndësishme se kurrë të bashkohemi, të forcojmë besimin në institucionet shëndetësore dhe të përshpejtojmë veprimet. Zhdukja e kancerit të qafës së mitrës është e arritshme, por ne duhet të përmirësojmë aksesin në vaksinim, të zgjerojmë shqyrtimin me kosto efektive dhe të sigurojmë trajtim në kohë, në mënyrë që asnjë grua të mos vdesë pa nevojë”, theksoi Bauer.
Duke filluar nga ky vit, 17 nëntori do të shënohet si Dita Botërore e Eliminimit të Kancerit të Qafës së Mitrës, e cila, sipas saj, do të jetë një kujtesë e fuqishme e angazhimeve dhe mundësive për të forcuar veprimin tonë kolektiv.
Në rajon është bërë përparim i konsiderueshëm drejt eliminimit të kancerit të qafës së mitrës si një problem i shëndetit publik vitet e fundit me mbështetjen e Aleancës Rajonale. Qëllimi, sipas UNFPA-së, është të arrihen objektivat e vendosura nga Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH), përkatësisht që 90 për qind e vajzave duhet të vaksinohen deri në moshën 15 vjeç, 70 për qind e grave duhet të kontrollohen dhe 90 për qind e grave me këtë sëmundje duhet të marrin trajtim.
“Vaksina HPV është përfshirë në oraret kombëtare të imunizimit në 14 nga 17 vendet në rajon. Shkalla e mbulimit me vaksinim po rritet dhe tashmë ka tejkaluar objektivin prej 90 për qind në dy vende (Turkmenistani dhe Uzbekistani). Disa vende e kanë futur vaksinën si për vajzat ashtu edhe për djemtë. Shumica e vendeve kanë udhëzime kombëtare për kontrollimin e kancerit të qafës së mitrës (15 nga 18 vendet dhe entitetet), sipas UNFPA-së. Aleanca Rajonale miratoi një “Thirrje për Veprim” në vitin 2023, e cila përfshin përparimin e parandalimit, d.m.th. shkallëzimin e programeve të vaksinimit HPV dhe sigurimin e aksesit universal në shqyrtimin efektiv, ndërtimin e kapaciteteve kombëtare, forcimin e kapaciteteve institucionale dhe zhvillimin e ekspertizës lokale në përpjekjet parandaluese, rritjen e aksesit dhe përballueshmërisë, pra nxitjen e partneriteteve me sektorin privat për të ulur kostot dhe pengesat në aksesin në teknologjitë dhe produktet që shpëtojnë jetë.
Aleanca Rajonale u krijua nga Zyra Rajonale e UNFPA-së për Evropën Lindore dhe Azinë Qendrore në vitin 2021. Është një organ koordinues rajonal që bashkon politikëbërësit, ekspertët mjekësorë, kompanitë e sektorit privat dhe organizatat ndërkombëtare për të bashkëpunuar, ndarë njohuritë dhe për të zbatuar Strategjinë Rajonale të UNFPA-së për Eliminimin e Kancerit të Qafës së Mitrës si një Problem i Shëndetit Publik në rajon në përputhje me Strategjinë Globale për Përshpejtim të Eliminimit të Kancerit të Qafës së Mitrës si një Problem i Shëndetit Publik.