Presidenti i Ukrainës, Volodymyr Zelensky, hedh poshtë kategorikisht idenë që Ukraina të mund t’i dorëzonte tokë Rusisë, pasi presidenti Trump sugjeroi se një marrëveshje paqeje mes Ukrainës dhe Rusisë mund të përfshinte “shkëmbime territoresh”.
“Ukrainasit nuk do t’ia dhurojnë tokën e tyre pushtuesit,” tha Zelensky sot në një fjalim me video nga zyra e tij në Kiev, disa orë pas deklaratave të Trump, të cilat dukeshin sikur e anashkalonin rolin e Ukrainës në negociata.
“Çdo vendim i marrë kundër nesh, çdo vendim i marrë pa Ukrainën, është njëkohësisht vendim kundër paqes,” tha ai. “Nuk do të sjellin asgjë. Janë vendime të vdekura; nuk do të funksionojnë kurrë.”
Ky refuzim i drejtpërdrejtë rrezikon të zemërojë Trump, i cili e konsideron marrëveshjen e paqes mes Ukrainës dhe Rusisë një nga objektivat kryesorë të politikës së tij të jashtme, edhe nëse kjo do të thotë pranimi i kushteve të pafavorshme për Kievin. Në të kaluarën, Trump ka kritikuar Ukrainën për këmbënguljen në, siç sugjeronte ai, kërkesa kokëforta për armëpushim dhe për “mosgatishmëri për paqe.”
Trump tha të premten se më 15 gusht do të takohet në Alaskë me presidentin e Rusisë, Vladimir Putin, për të diskutuar një marrëveshje të mundshme paqeje, me shkëmbimet e mundshme të territoreve si një nga temat kryesore.
“Do të marrim disa mbrapsht dhe disa të tjera do t’i shkëmbejmë,” tha ai gjatë një aktiviteti në Shtëpinë e Bardhë. “Do të ketë disa shkëmbime territoresh për përfitimin e të dy palëve.”
Z. Trump nuk sqaroi se cilat territore mund të shkëmbeheshin, ndërsa zyrtarët ukrainas dukeshin të pasigurt për atë që kishte parasysh. Meqë Ukraina nuk ka asnjë territor rus, një shkëmbim do të nënkuptonte dorëzimin e territorit nën kontrollin e Ukrainës në këmbim të tokës që aktualisht është e pushtuar nga Rusia.
Kjo qasje përplaset me mendimin që mbizotëron në Ukrainë kundër dorëzimit të territorit për të përfunduar luftën, duke i lënë zotit Zelensky pak zgjedhje tjetër veçse të refuzojë çdo koncesion territorial. Në të kundërt, ai do të përballej me kritika të ashpra dhe kjo do të ishte një bombë politike në vendin e tij.
Një sondazh i fundit i Institutit Ndërkombëtar të Sociologjisë në Kiev tregoi se më shumë se tre të katërtat e ukrainasve janë kundër transferimit të territorit të kontrolluar nga Ukraina tek Rusia. Kur bëhet fjalë për dorëzimin e tokave që përfshijnë territorin që tashmë është nën kontroll rus, kundërshtimi bie paksa, me pak më shumë se gjysmën e ukrainasve që janë kundër, “edhe nëse kjo bën që lufta të zgjasë më gjatë dhe kërcënon ruajtjen e pavarësisë,” sipas sondazhit.
Por mbështetja për dorëzimin e territoreve është rritur që pas kundërgoditjes së dështuar të Ukrainës në 2023, e cila nxori në pah paaftësinë e saj për të rikthyer territore të konsiderueshme. Sipas sondazhit, rreth 38 përqind e popullsisë tani mendon se dorëzimi i tokave është i pranueshëm, nga vetëm 10 përqind dy vite më parë.
Rusia prej kohësh ka kërkuar që Ukraina t’i dorëzojë katër rajone në lindje dhe jug, të cilat Moska pretendon t’i ketë aneksuar në fund të vitit 2022, edhe pse disa prej këtyre territoreve mbeten nën kontroll ukrainas. Kremlini është veçanërisht i vendosur për të marrë kontroll të plotë mbi rajonet lindore të Luhanskut dhe Donetskut, të cilat i ka kërkuar prej kohësh përmes sulmeve të pandërprera.
Por dorëzimi i Luhanskut dhe Donetskut, që janë pjesë e një zone të njohur zakonisht si rajoni Donbas, do të krijonte shumë probleme për Ukrainën. Kjo do të thotë dorëzim i një rajoni të pasur me qytete dhe qendra industriale që Rusia mund ta përdorë si platformë për të rinisur luftën.
Gjithashtu, Ukraina do të duhej të braktiste vijën kryesore të mbrojtjes së fortifikuar në veri të Donetskut, që shtrihet mes qyteteve Sloviansk dhe Kostiantynivka, dhe që deri tani ka rezistuar sulmeve ruse.
“Shkëmbimi i territoreve nuk është paqe, është një pushim për armikun para një sulmi të ri,” tha të shtunën në një mesazh një oficer i Brigadës së 72-të të Ukrainës. Ai foli nga fronti lindor dhe kërkoi të identifikohej vetëm me pseudonimin Barbarossa, për arsye sigurie dhe sipas rregullave ushtarake.
“Ne nuk bëjmë tregti me gjakun dhe varret e njerëzve tanë,” shtoi ai. “Çdo metër i Ukrainës është fituar me luftë, dhe vëllezërit e mi të armëve e kanë paguar me jetën e tyre.”
Kievi do të përballej gjithashtu me sfidën e evakuimit të rreth 200,000 civilëve që ende jetojnë në territorin e kontrolluar nga Ukraina në rajonin e Donbasit, ndërsa ata që mbeten prapa do të rrezikonin keqtrajtimin nga forcat pushtuese ruse.
Sugjerimi i zotit Trump për të shkëmbyer disa territore për të siguruar paqen — një ide që administrata e tij e ka shtruar prej kohësh, por kurrë nuk e ka pranuar kaq hapur — ka prekur një nerv të ndjeshëm te disa ukrainas.
Petro O. Poroshenko, paraardhësi i zotit Zelensky, shkroi në Facebook se “Ukrainasit janë një komb që nuk bën tregti me territoret e veta.”
“Prandaj,” tha ai, “nuk mund të krijojmë precedent ku paqja arrihet me kushtin e dhënies së koncesioneve nga ana e Ukrainës.”
Nuk është gjithashtu e qartë se çfarë territori mund të marrë Ukraina në një shkëmbim të mundshëm. Përveç territoreve të rajonit të Donbasit, Rusia kontrollon pjesë të mëdha të dy rajoneve jugore, Zaporizhzhia dhe Kherson, si dhe zona të vogla që ka pushtuar në veri-lindje, pranë qyteteve Sumy dhe Kharkiv.
E vetmja herë që zoti Zelensky sugjeroi një shkëmbim territori ishte kur Ukraina kishte nën kontroll një pjesë të rajonit perëndimor rus të Kurskut, nga gushti i vitit të kaluar deri në marsin e këtij viti. Ai atëherë propozoi të shkëmbehej pozicioni i Kievit në Kursk me territorin e kontrolluar nga Rusia. “Do të shkëmbejmë një territor me një tjetër,” i tha ai gazetës The Guardian në shkurt.
Por forcat e Moskës rimorën Kurskun në pranverë, duke e fshirë kështu kartën e negociatave të Kievit.
Duke refuzuar propozimin e zotit Trump, zoti Zelensky u bazua në Kushtetutën e Ukrainës, e cila thotë se territori ukrainas është i pandashëm dhe i paprekshëm. “Përgjigjja për çështjen territoriale të Ukrainës është tashmë në Kushtetutën e Ukrainës,” tha Zelensky. “Askush nuk do të heqë dorë nga kjo, dhe askush nuk do të jetë në gjendje ta bëjë këtë.”
Zoti Zelensky tha se Ukraina ishte “gati, së bashku me presidentin Trump dhe me të gjithë partnerët tanë, të punojë për një paqe të vërtetë dhe, më e rëndësishmja, të qëndrueshme — një paqe që nuk do të prishej për shkak të dëshirave të Moskës.”
Nëse Kievi do të ketë hapësirë për manovrim tani që ka refuzuar propozimin e zotit Trump mbetet për t’u parë.
Mykola Davydiuk, një analist politik ukrainas, tha se zoti Zelensky dhe ekipi i tij po kërkojnë tani mënyra për të shmangur përjashtimin nga negociatat, si për shembull duke mobilizuar aleatët e tyre evropianë dhe duke shtyrë për të vendosur kushtet dhe strukturën e bisedimeve të paqes.
Por qasja e Kievit ndaj mënyrës se si do të strukturohej një marrëveshje paqeje përplaset me konceptin e Moskës. Ukraina këmbëngul që duhet të sigurohet një armëpushim përpara se të diskutohen ndonjë kushte paqeje, përfshirë çështjet territoriale. Kremlini, në të kundërt kërkon që bisedimet të fillojnë pa patur më parë një marrëveshje për armëpushim dhe që ato të adresojnë “shkaktarët rrënjësorë” të luftës. Kjo është një shprehje e Kremlinit që përfshin një sërë çështjesh, duke përfshirë ekzistencën e Ukrainës si një komb plotësisht i pavarur dhe sovran, i lidhur me Perëndimin.
Me zotin Trump që ka pranuar bisedimet për paqe në Alaskë të premten e ardhshme, duket se për momentin po mbizotëron qasja e Moskës.
“Kjo ka të bëjë me qetësimin dhe me pranimin se agresori ka të drejtë — se çfarëdo që ai dëshiron, ai do ta ketë,” tha Kateryna Zarembo, një analiste politike ukrainase që tani shërben si mjeke vullnetare në front, në një intervistë. “Me këtë, lufta nuk mund të përfundojë.”/ New York Times